Zawór trójdrożny jest istotnym elementem centralnego ogrzewania. Zależnie od jego rodzaju i przeznaczania może służyć do ochrony kotła przed korozją lub umożliwiać korzystanie z różnych źródeł ciepła w domkach jednorodzinnych, budynkach mieszkalnych lub przemysłowych. W tym artykule przedstawimy, czym charakteryzuje się ten rodzaj zaworu, jego budowę i zasadę działania.
Zawór trójdrożny – co to jest i do czego służy?
W każdej instalacji CO nie może zabraknąć tego urządzenia, które służy do kontroli przepływu czynnika grzewczego między źródłem ciepła, a instalacja peryferyjną. Dzięki temu elementowi możemy chronić nasze źródło ciepła przed korozją i przegrzaniem instalacji CO oraz podłączyć do systemu grzewczego różne źródła ciepła i je wykorzystywać zgodnie z zapotrzebowaniem w domu, budynku wielorodzinnym lub zakładzie pracy.
Na ogół możemy je spotkać tam, gdzie czynnik grzewczy ma zasilać instalacje CO, jak i ciepłą wodę użytkową, która płynie w naszych kranach. Ale i nie tylko. W domkach jednorodzinnych gdzie mamy do czynienia z dwoma źródłami ciepła (np. kocioł na paliwa stałe i piec gazowy), połączenie zaworu trójdrożnego w takim układzie jest wręcz niezbędne. Dzięki niemu możemy zdecydować, które urządzenie ma ogrzewać grzejniki i wodę lub instalację ogrzewania podłogowego
W układach peryferyjnych również mamy do czynienia z zaworem trójdrożnym. Termostatyczne zawory trójdrożne pozwalają na regulację temperatury przy grzejnikach, tym samym chronią przed nadmiernym nagrzewaniem się urządzeń peryferyjnych i poparzeniem użytkownika. Dzięki temu zaworowi możemy regulować temperaturę w pomieszczeniu, poprzez regulacje temperatury w grzejniku.
Zawór trójdrożny i jego budowa
Wyglądem przypomina trójnik w kształcie litery T. Posiada trzy wyloty/wloty, które stanowią swego rodzaju porty. Składa się on z korpusu, zawieradło i trzpień. Zawory trójdrożne w zależności od ich parametrów i rodzaju mogą być wykonane z mosiądzu, stali nierdzewnej lub innych wytrzymałych materiałów.
Zawór trójdrożny zasada działania
Zasada działania samego zaworu zależy od rodzaju tego elementu i przeznaczenia. Ze względu na pełnione funkcje rozróżniamy:
Zawory trójdrożne przełącznikowe- umożliwiają one zmianę kierunku przepływu czynnika w instalacjach CO. Mogą zasilać dwa różne odbiorniki ciepła, czyli na przykład instalację ciepłej wody użytkowej (C.W. U) oraz obieg grzewczy grzejnikowy lub ogrzewanie podłogowe.
Zawór trójdrożny mieszalnikowy- chroni kotły przed niską temperaturą czynnika, powracającego z instalacji peryferyjnej. Ten rodzaj zaworu trójdrogowego możemy spotkać w instalacjach z kotłem na paliwa stałe, które są montowane w domkach jednorodzinnych lub w urządzeniach zasilających budynki przemysłowe. Ten rodzaj zaworu łączy wodę zasilającą z wodą, która powraca z instalacji grzewczej do kotła.
Proporcje mieszania może określić sam użytkownik, odpowiednio ustawiając temperaturą czynnika grzewczego, zgodnie z własnymi preferencjami. Ponadto ten zawór trójdrożny reguluje parametry pracy instalacji CO. Zawory mieszalnikowe chronią nie tylko same urządzenia grzewcze, ale też zabezpieczają samych użytkowników przed poparzeniem. Dlatego często są stosowane w instalacjach C.W.U.
Pod względem sposobu sterowania, wyróżniamy zawory trójdrożne o napędzie ręcznym, elektrycznym, pneumatycznym i hydraulicznym.
Pod względem rodzaju zawieradła mamy:
- Zawór trójdzielny obrotowy – obrót zawieradła o 90 st. lub 180 st., który otwiera jeden lub więcej wlotów i wylotów. Czynnik przepływa przez jedną lub drugą dyszę. Gdy woda przepływa jednocześnie przez dwa otwory, ten zawór pełni funkcję mieszającego.
- Zawór trójdrożny grzybkowy – jego działanie opiera się na liniowym ruchu zawieradła. Ten zawór pełni funkcje przyłączeniowe lub mieszanie przepływającego czynnika.
Zawór trójdrożny – jak przebiega montaż?
Montaż zaworu trójdrożnego nie wymaga specjalnej wiedzy i właściwie każdy użytkownik mający względne pojęcie o hydraulice i działaniu instalacji grzewczej, może go samodzielnie zamontować. Zawór trójdrożny możemy zamontować pionowo lub poziomo. Należy go ustawić tak, aby był dostępny w celu konserwacji, serwisu i obsługi. W trakcie jego montażu należy zwrócić uwagę na zgodność kierunków przepływu wody ze wskaźnikiem na korpusie zaworu.
Zaworu trójdrożnego nie można montować na rurze prowadzącej od urządzenia grzewczego do naczynia przelewowego w układach otwartych oraz na drodze do naczynia wzbiorczego.
Naczynie przelewowe w układach otwartych zabezpiecza przed wzrostem temperatury czynnika grzewczego, pozwala odprowadzić go poza obieg grzewczy. W razie zastosowania takiego zaworu w takim układzie, rosnąca temperatura oraz ciśnienia mogłyby doprowadzić do rozerwania urządzenia.
Zawór trójdrożny – przed czy za pompą?
Czy zawór trójdrożny powinien być zamontowany przed pompą, czy za pompą ? W obiegach grzewczych CO montuje się zawór za pompą. Natomiast w obiegu ciepłej wody użytkowej przed pompą.
Jak ustawić zawór trójdrożny?
Zawór trójdrożny można ustawiać ręcznie, zgodnie z własnymi preferencjami. Warto tutaj podkreślić, że optymalna temperatura powrotu wody do kotła wynosi ok. 50 st. C do 60 st. C.
Zawory tego typu można też regulować za pomocą siłowników, które automatycznie dostosowują przepływ wody o właściwej temperaturze. Przy regulacji zaworu należy przestrzegać zaleceń producenta danego modelu tego podzespołu. Odmienne rodzaje tych urządzeń mogą od siebie się różnić sposobem regulacji i ustawienia.
Objawy uszkodzenia zaworu trójdrożnego
Uszkodzenie lub awaria zaworu trójdrożnego objawia się jego nieprawidłową pracą w systemie centralnego ogrzewania. Najczęstsze skutki uszkodzenia tego elementu to:
- zawieszenie się zaworu
- niska temperatura wody
- częściowo ciepła rura do grzejnika
Wiele tych usterek można wyeliminować, poprzez wyczyszczenie zaworu trójdrogowego. Jeżeli jednak to nie pomaga, to warto wezwać fachowca hydraulika, który zdiagnozuje powód wadliwej pracy tego urządzenia.
