Lilak pospolity potocznie nazywany bzem, tak naprawdę nie ma nic wspólnego z roślinami z rodziny Sambucus, które występują u nas choćby pod postacią czarnego bzu. Lilak należy do rodziny oliwkowatych i pochodzi z basenu Morza Śródziemnego. Pomimo że występuje on w swoim naturalnym środowisku na obszarach o ciepłym klimacie, to również w naszym klimacie umiarkowanym znalazł sobie idealne warunki do rozwoju.
Lilak pospolity (bez) – charakterystyka
Lilaki stanowią aż 12 gatunków, co prawda u w naszych ogrodach możemy spotkać odmianę Syringa vulgaris, czyli lilak pospolity. Nazwa tej odmiany sięga do mitologii greckiej. Kiedy to bóg lasów i łąk zakochał się w młodej dziewczynie o imieniu Syringa. Pewnego dnia adorator gonił dziewczynę po lesie, a ona chcą się przed nim ukryć, zmieniła się w krzew obsypany kwiatami. Pan nie mógł odnaleźć ukochanej, ale zachwycił go krzew, z jego gałęzi zrobił sobie piszczałkę, ponieważ pędy Lilaka są w środku puste.
Lilak stał się popularny w XIX wieku, dzięki francuskim ogrodników, którzy wprowadzili dziesiątki nowych jego krzyżówek, które doskonale adoptowały się w klimacie umiarkowanym i chłodnym.
Lilak pospolity dorasta nawet do 7 metrów wysokości i tworzy dość rozrośniętą i chaotyczną strukturę, która charakteryzuje się dużą ilością rozgałęzień. W kwietniu pokrywa się ciemnozielonymi liśćmi w kształcie serca, a w maju zakwita wiechowatymi kwiatostanami o długości od 15 do 20 cm. Pojedyncze kwiatki mają po cztery płatki, niekiedy zdarza się, że pięć lub sześć. Występują w kolorach białym, odcieniach fioletowym i liliowym w niebieskiej lub różowej wersji. Cechą charakterystyczną kwiatostanów lilaka jest ich intensywny zapach. Po przekwitnięciu na kwiatostanach pojawiają się brązowe kapsułki wielkości ok. 2 cm. Późne odmiany kwitną aż do połowy czerwca.
Kiedy sadzić bez (lilak pospolity)? Terminy
Kiedy sadzić bez ? Najlepiej na wiosnę, kiedy ziemia już odmarznie. Lilak kiedy sadzić jeszcze ? Kolejnym dobrym terminem jest jesień na kilka tygodniu przed spodziewanymi przymrozkami. Sadzonkę lilaka można nabyć w donicy lub z odkrytym korzeniem. Jedna i druga wersja powinna się bez problemu przyjąć.
Czarny bez – kiedy go kiedy sadzić?
Podobnie jak lilak pospolity również czarny bez sadzimy wiosną albo jesienią. Czarny bez jest odmianą mrozoodporną i nie wymaga okrywania na zimę.
Jak sadzić czarny bez?
Czarny bez sadzenie tego krzewu nie przysparza zbyt wielu problemów. Generalnie lubi stanowiska ciepłe i słoneczne, ale i też rośnie w półcieniu. Co prawda wtedy słabiej owocuje. Doskonale nadaje się do dużych ogrodów, a odmiany karłowate sprawdzają się w małych przydomowych ogródkach lub do uprawy doniczkowej. Doskonale znosi warunki miejskie, a tym samym zanieczyszczenie środowiska.
Bez jak sadzić ? Na glebach żyznych, próchnicznych i średnio wilgotnych, bogatych w azot i wapń. Co prawda na każdej glebie radzi sobie całkiem dobrze. Jednak gdy podłoże jest zbyt piaszczyste lub gliniaste, to warto je wzbogacić kompostem.
Czarny bez najlepiej jak ziemia już jest rozmarznięta na wiosnę i nieco nagrzana. Jesienią dobrze jest też sadzić go w jeszcze ciepłej ziemi, aby się zdążył ukorzenić przed pierwszymi przymrozkami. Jesień jest dobrym terminem dla sadzonek z odkrytym korzeniem.
Lilak lubi stanowiska ciepłe i słoneczne z dobrą cyrkulacją powietrza. Rośnie również na stanowiska półcienistych, ale słabiej kwitnie. Szlachetne odmiany w miarę dobrze znoszą wiatr, mogą być sadzone również przy żywopłotach.
Sadzenie bzu lilak najlepiej realizować z dala od zabudowy, ponieważ ich system korzeniowy wymaga dużo miejsca, aby móc się rozrosnąć. Przy tym jest na tyle mocny, że może uszkodzić ścianę.
Lilak pospolity – jak przebiega sadzenie? Sadzimy go nieco głębiej, niż był w donicy o kilka centymetrów. Jeżeli kupiliśmy lilak z gołym korzeniem, to należy na takiej głębokości posadzić, aby cały korzeń był zasłonięty ziemią. Po umieszczeniu w jamie ziemi i wypełnianiu świeżym podłożem warto równolegle podlewać, co pozwala zlikwidować zaległe pęcherze powietrza.
Jeżeli chodzi o podłoże to lilak jest mało wymagający i rośnie praktycznie wszędzie, czyli na większości gleb. Co prawda ma swoje preferencje. Lilaki nie znoszą nadmiaru wody i zbitej ziemi. Dla nich korzystne jest podłoże lekko wilgotne do umiarkowanie suchego. Preferuje gleby lekko kwaśne do obojętnych o odczynie kwasowości pH od 5 do 7.
Jak głęboko można sadzić czarny bez?
Jak sadzić bez czarny ? Otóż sadzimy go około 7 cm głębiej, niż rósł w donicy transportowej lub w szkółce. W ten sposób korzeń cały będzie zakryty. Przed posadzeniem krzewu czarnego bzu warto odchwaścić stanowisko w promieniu ok. 4,5 metra. Ta roślina pobiera sporo składników odżywczych i wymaga większego zasilania azotem i potasem niż inne rośliny jagodowe.
Jak gęsto sadzić czarny bez?
Czarny bez jest rośliną bardzo rozłożystą i wymaga dość dużo miejsca. Jeżeli sadzimy go rzędami, to trzeba zachować od 2,5 do 4 m odległości między poszczególnymi osobnikami. Soliterowi warto dać nawet 4,5 metra miejsca. Jeżeli będziemy sadzić go gęściej, to będziemy zmuszeni do drastycznej korekty korony.
Sadzenie bzu z gałązek
Lilaka można rozmnażania dwa sposoby. Jedną z metod jest rozmnażanie z gałązek. Pobiera się je z półzdrewniałych sadzonek, pobranych latem. Zdrewniałe pędy odcinamy tuż nad oczkiem wierzchnie odcinku o długości około 20 cm. Zanurzamy je w ukorzeniaczu. Gałązki trzymamy w inspekcie, wypełnionym ziemią i torfem w temperaturze ok. 15 st.C. Zimą przesadzamy je do doniczek i trzymamy w temperaturze ok. 10 st. C. Na zagonie umieszczamy je dopiero wiosną.
Lilak rozmnaża się również sam, tworząc odrosty wokół głównych pędów. Odrosty są naturalnie połączone systemem korzeniowym z rośliną mateczną. Skrajne odrosty łatwo wykopać, odrąbać łopatą korzeń. Taki odrost umieszczamy w wiadrze z wodą. W ten sposób ograniczamy szok związany z przesadzaniem. Następnie umieszczamy w przygotowanej jamie na zagonie.
Pielęgnacja lilaka (czarnego bzu)
Lilak nie jest zbyt wymagający odnośnie pielęgnacji. Generalnie te krzewy potrafią rosnąć nawet dziko i dobrze sobie radzą. Ale minimum dbałości o krzew wyraźnie poprawi jego urodę. Dlatego zabiegi pielęgnacyjne, takie jak coroczne cięcie, regularne podlewanie i nawożenie, wpłynie na jego urodę i obfitość kwitnienia.
Dlatego warto zadbać o wilgotność gleby wokół lilaka, przynajmniej przez pierwsze trzy lata po posadzeniu. W tym okresie należy raz w tygodniu dostarczać krzewom obfitą dawkę wody, a przy upałach nawet dwa razy w tygodniu.
Nawożenie pozwala uzyskać bujne kwiaty, ale należy je bardzo ostrożnie dawkować. Nadmiar nawozu może sprawić, że nasz krzew w ogóle nie zakwitnie. Dlatego na wiosnę warto rozłożyć wokół krzewu niewielką warstwę dojrzałego kompostu lub zastosować jednorazowy zbalansowany nawóz typu NPK. Gdy ziemia w ogrodzie ma tendencję do kwaśnienia, to wraz z nawozem można rozsypać nieco wapna.
Przekwitłe kwiaty należy usuwać na bieżąco, ze względów nie tylko estetycznych, ale też pobudzić roślinę do przyszłorocznego kwitnienia. Zaraz po przekwitnieniu dokonujemy całościowego cięcia. Ścinamy pędy o 1/3 długości. Usuwamy również wszystkie połamane i osłabione gałązki.
Stare okazy warto również przerzedzać, usuwając w jednym roku 1/3 starych pędów tuż nad ziemią, a w kolejnym roku połowę pozostałych. W trzeci roku ścinamy nad ziemią ostatnie stare pędy. Za kilka lat doczekamy się odmłodzonej i wspaniale kwitnącej rośliny.
Lilak a szkodniki i mróz
Lilak doskonale radzi sobie w chłodnym klimacie. Nie trzeba go okrywać na jesień. Jednak, gdy zima jest sucha i bezśnieżna, to od czasu do czasu należy krzew podlać. Szkodę lilakowi mogą wyrządzić zimowe wiatry i na wiosnę nasz krzew może mieć wiele połamanych gałązek. Należy je usunąć wiosną.
Jeżeli chodzi o szkodniki, to lilak upodobały sobie ślimaki. Te małe bezkręgowce lubią bytować na tym krzewie. Przy okazji uczynniają liściom wiele szkód. Dlatego należy je zwalczać poprzez fizyczne usuwanie lub odstraszanie. W gorące letnie miesiące lilaka może zaatakować mączniak prawdziwy. Jednak on nie wyrządza roślinie zbytnich szkód. Z tego tez względu można go ignorować.
Lilak w ogrodzie – zastosowanie
Lilaki można sadzić w szpalery w formie żywego płoty. Taka żywa struktura doskonale chroni przed ciekawskimi sąsiadami i przechodniami z ulicy. Możemy je sadzić w połączeniu z innymi krzewami lub formować długie wielobarwne szpalery. Oczywiście nie będzie to nigdy równo przycięty płot, a raczej naturalna ściana, która wiosną pokrywa się wielobarwnymi kwiatostanami.
Jako soliter w ogrodzie, lilak po przekwitnieniu prezentuje się mało atrakcyjnie. Karłowate odmiany dorastają do 1,5 metra wysokości i mogą służyć jako bardzo estetyczne ozdoby trawnika, czy zagonów. Można je przycinać i formować w różne kształty. W sezonie gałęzie lilaka można z powodzeniem ścinać i tworzyć kompozycje do wazonu.
Kwiaty lilaka mają szerokie zastosowanie w perfumerii i kosmetyce. Olejki eteryczne z kwiatu lilaka ma działanie chłodzące, łagodzące i uspokajające. Kwiaty lilaka wykorzystuje się również do aromatyzowania miodu lub sporządzania domowych syropów na bazie cukru i wody.
